Data publikacji : 2024-05-24

Związki strażackie na ziemiach polskich w latach 1914–1920. Część II – Zabór austriacki

Zdzisław Jan Zasada



Abstrakt

Powstanie zorganizowanych grup mieszkańców do zwalczania pożarów na ziemiach polskich najwcześniej miało miejsce w zaborze
austriackim. Było to możliwe na mocy prawa do stowarzyszania się uregulowanego ustawą z 15 listopada 1867 roku. Korzystając z tej sposobności, obywatele zakładali kółka rolnicze, towarzystwa gimnastyczne, ochotnicze straże pożarne i inne organizacje. Najwcześniej powstającymi były zawodowe straże pożarne zlokalizowane w dużych miastach; zwano je płatnymi, stałymi lub gminnymi. Drugim rodzajem straży pożarnych była straż ochotnicza (służba pomocnicza w dużych miastach), a w mniejszych miastach i później na wsiach – samodzielny korpus ratowniczo-gaśniczy. Austriacki prawodawca skategoryzował, poza wielkomiejskimi, jednostki na: straże gminne, gminne zawodowe, straże pomocnicze, wiejskie pogotowia pożarnicze, straże działające przy kółkach rolniczych, fabrykach, na kolei i przy dworach. Wewnętrzna organizacja oraz zadania straży pożarnej zostały określone w statutach poszczególnych gmin i jednostek oraz w regulaminach ustalonych rozporządzeniem Wydziału Krajowego Związku OSP (KZ OSP). Rozwijająca się ochrona przeciwpożarowa w Galicji wpłynęła na organizowanie straży przez ludność ukraińską oraz polską przy kółkach rolniczych. Wychodząc naprzeciw konsolidacji ruch strażackiego w zaborze austriackim oraz formułowane przez straże postulaty dotyczące wymianie doświadczeń, KZ OSP zorganizował szereg przedsięwzięć. Do nich przede wszystkim należało odbycie strażackich zjazdów z pokazami sprzętu i strażackiej sprawności w: I – Lwów, 1875; II – Lwów, 1883; III – Lwów, 1887;
IV – Tarnów, 1889; V – Przemyśl, 1891; VI – Lwów, 1893; nadzwyczajny Lwów, 1894; VII – Stanisławów, 1895: VIII – Dobromil, 1897; IX – Lwów, 1900; X – Bochnia 1902; XI – Sanok, 1904; XII – Lwów, 1907; XIII – Kraków, 1908; XIV – Stanisławów, 1911; XI – Lwów, 1913 rok.
Organem wykonawczym KZ OSP – powołanym podczas obrad I Krajowego Zjazdu OSP w 1875 r. we Lwowie – była Rada Zawiadowcza, której biuro przemiennie mieściło się we Lwowie i Krakowie. Do jej głównych obowiązków należała realizacja uchwał zjazdowych, bieżące zarządzania organizacją, czuwanie nad rozwojem straży pożarnych, pośrednictwo w zakupie sprzętu pożarniczego i pomoc w wyposażeniu straży w urządzenia gaśnicze, pobór składek członkowskich, wydawanie fachowych czasopism i publikacji oraz zarządzanie finansami. Podczas obrad III Krajowego Zjazdu SP we Lwowie w 1887 roku postulowano utworzenie okręgowych związków straży pożarnych. Projekt ten mimo przyporządkowania przez KZ OSP straży do konkretnych okręgów ze względów organizacyjnych i finansowych nie został wdrożony w życie. W 1898 roku Rada Zawiadowcza KZ OSP podjęła uchwałę wprowadzającą nowe, jednolite wzory umundurowania dla strażaków i pożarniczych działaczy. Z upływem czasu zostały zatwierdzone kolejne wzory umundurowania, wprowadzono „Honorową odznakę za wysługę lat”, ustalono wzory strażackich sztandarów, opracowano regulaminy ćwiczeń i zwodów strażackich oraz zasad współpracy między jednostkami OSP i innymi organizacjami. Wiele czasu poświęcono problematyce prewencji przeciwpożarowej, ubezpieczeniom strażaków i posesji od ognia.
Dynamiczny rozwój OSP w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim przerwał wybuch I wojny światowej. Bardzo wielu małopolskich strażaków włączonych zostało do bratobójczych walk. Działalność KZ OSP została zdezorganizowana. Niektóre straże na skutek oddziaływania zaborcy zostały rozwiązane lub ich działalność została zawieszona. Fakt odzyskania w listopadzie 1918 roku przez Polskę niepodległości włączył ruch strażacki do odbudowy kraju i nowoczesnego ruchu zwalczającego pożary oraz inne miejscowe zagrożenia.

Słowa kluczowe:

Galicja, straż pożarna, ochotnicza straż pożarna, zjazd straży, pożar, strażak



Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Wskaźniki altmetryczne


Cited by / Share


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.


Wydawca
Wydawnictwo Naukowe Akademii Mazowieckiej w Płocku
Plac Dąbrowskiego 2, 09-402 Płock, pok. B4
wydawnictwo@mazowiecka.edu.pl
Uczelnia
Akademia Mazowiecka w Płocku
Plac Dąbrowskiego 2
09-402 Płock
tel.: (24) 366 54 21
O platformie:
Copyright 2023 by Akademia Mazowiecka w Płocku
OJS Support and Customization by LIBCOM
Platform & Workfow by OJS/PKP